Merkwaardige macro mineralen
een informatieve rubriek met handstukken uit de collectie van Raymond Dedeyne, door hemzelf becommentarieerd en door Theo Muller van foto’s voorzien - voor vragen of suggesties, email mmm@minerant.orgWULFENIET
Wulfeniet uit de Jianshan Mine, Ruoqiang County, Bayin’gholin Autonomous Prefecture, Xinjiang, China
foto 1
foto 2
foto 3
foto 4
Tijdens de laatste decennia werden we zowat overspoeld door een tsunami aan nieuwe Chinese mineralen allerhande, maar aanvankelijk viel wulfeniet daarbij op door zijn quasi afwezigheid. Voor 2004 was de keuze terzake beperkt tot wat kristalletjes van hooguit enkele mm uit ofwel Wenxian in de provincie Gansu ofwel Maoniuping in de provincie Sichuan.
In 2005 kwam daar echter verandering in, toen voor het eerst specimens werden aangeboden (aanvankelijk tegen weliswaar astronomische prijzen) uit de provincie Xinjiang. Als vindplaats werd eerst Nonan opgegeven, maar dat bleek al snel de thuisstad te zijn van de man die de stukken vond en verkocht. De plaats van herkomst werd daarop bijgesteld – weliswaar onder voorbehoud – door sommigen naar het Kuruktag gebergte (wat te weinig specifiek was), door anderen naar Urumqi, de hoofdstad van Xinjiang (!). In een bijdrage in Mineralogical Record dook in 2007 dan voor het eerst de Jianshan ijzer/mangaanmijn op, in het Kuruktag gebergte, op 200 km zuidoost van Urumqi - maar ook dat was nog grotendeels speculatief.
In 2006 en 2007 worden specimens nog steeds maar met mondjesmaat aangeboden op de beurs van Tucson en daarna wordt het windstil – tot in 2014 plots grotere hoeveelheden opduiken op de beurzen van Denver en München. Ook op Sainte-Marie 2015 is het materiaal volop voorhanden, tegen ondertussen fel verlaagde prijzen: specimens zoals op de foto’s 2 en 4 kun je daar al op de kop tikken voor zowat 50 Euro het stuk. Maar daarmee is de kous dan blijkbaar ook finaal af: sindsdien bleef het rond Chinese wulfeniet oorverdovend stil. Er zijn sterke vermoedens dat alles wat in de periode 2005-2015 werd aangeboden afkomstig is uit één enkele vondst die werd doorverkocht aan een handelaar uit Guilin in de provincie Guangxi, een belangrijk centrum voor de mineralenhandel in zuidoost China maar wel op zowat 3000 km van Xinjiang zelf!
Ondertussen heerst er nog altijd onzekerheid betreffende de exacte herkomst van dit materiaal. Dat doet uiteindelijk Berthold Ottens, China-kenner par excellence, besluiten om in 2014 zelf ter plaatse te gaan uitzoeken hoe de vork nu juist aan de steel zit: je vindt zijn gedetailleerd reisverslag in Lapis 9, 40 (2015), p12 – 23. Een dergelijke reis is geen sinecure. Xinjiang betekent zoveel als “de nieuwe grens”: voor Chinezen staat het gelijk met het Verre Westen – een desolaat, nauwelijks bewoond, uitgestrekt gebied met voornamelijk bergketens en woestijnen. Het omvat een zesde van het totale Chinese grondgebied terwijl zijn bevolking slechts 1,4 % van de totale populatie uitmaakt. Het biedt een onderkomen aan niet minder dan 47 etnische groepen, waarbij de roerige Uyghuren het talrijkste zijn. Ottens ontmoet er na veel tribulaties uiteindelijk (en eerder toevallig) de man - een zekere Xiao Qiang - die de bewuste wulfeniet vond, afbouwde en verkocht aan de handelaar in Guilin. Xiao vertelt hem dat de vindplaats niet de Jianshan mijn zelf is, maar een onbenaamde kleine artisanale mangaanontginning met zo’n 50 werknemers op zowat 80 km ten zuidwesten daarvan. Ottens slaagt er – tot zijn grote ontgoocheling – echter niet in om die vindplaats zelf te bezoeken: ze ligt in een militaire sperzone. De Chinese overheid in Xinjiang heeft daar met haar beleid omtrent de Uyghuren liever geen vrij rondlopende Westerse pottenkijkers. Bovendien ligt Jianshan dicht bij Lop Nor, een uitgedroogd zoutmeer dat als atoomtestgebied werd gebruikt in de periode 1964 tot 1996: er werden 45 kernproeven uitgevoerd, waarvan 22 ondergrondse. Verder is het terrein ter plaatse – aan de rand van de Taklamakan woestijn, meermaals beschreven als de droogste woestijn op aarde - ook al niet erg uitnodigend. Niettegenstaande het uitgebreide relaas van Ottens blijft op MinDat Jianshan nog altijd gelden als de (niet correcte!) vindplaats: ik ben blijkbaar de enige die de moeite neemt om in mijn wulfeniet-bijdragen te wijzen op deze historische fout. De situatie ware waarschijnlijk anders geweest mocht Ottens gepubliceerd hebben in Mineralogical Record in plaats van in Lapis?!?
Wulfeniet uit Xinjiang haalt qua afmeting of kleur nu wel niet de eenzame hoogten van pakweg de reuzenkristallen van 10 cm uit Congo-Brazza of de flashy neonrode kristallen uit de Red Cloud Mine in Arizona – maar de kwaliteit is doorgaans toch vrij behoorlijk. De kleur varieert tussen geel, bruin, oranje en oranjerood (zie foto’s) – donkere tinten zijn te wijten aan mangaanoxides. Kristallen tot 4 cm zijde werden gerapporteerd, maar meestal dien je je tevreden te stellen met één centimeter of minder. Kristallografisch behoort wulfeniet tot het tetragonaal stelsel, dipiramidale klasse: bij Jianshan-materiaal vormt het doorgaans dunne tafelvormige kristallen met een dominant pinacoïd en een minder ontwikkelde dipiramide. Alle specimens op de foto’s werden gekocht in 2015 – het Chinese wulfeniet-wonderjaar, toen materiaal op de grotere beurzen nagenoeg alomtegenwoordig was. Foto 1 (200 x 90x 85 mm) onderscheidt zich door zijn kleine (tot 3 mm) maar nagenoeg perfecte oranjerode kristallen die opvallend contrasteren tegen een ondergrond van witte calciet. De kristallen op foto 2 (135 x 95 x40 mm) zijn beduidend groter (tot 15 mm) en vertonen een zwarte zweem van mangaanoxides. Het exemplaar op foto 3 (105 x 90 x 45 mm) bestaat voornamelijk uit rozetten van flinterdunne geelbruine kristallen: ik kocht het van Lan Tian Wen (hij noemt zichzelf liever Larry), mineralenhandelaar (ook al uit Guilin) en Ottens’ gids en vertaler op diens reis naar Xinjiang. Het specimen op foto 4 (95 x 55 x 50 mm) tenslotte is niet zo direct een kristallografische hoogvlieger, maar laat zich eerder opmerken door zijn opvallende “neon”oranjerode kleur.
Voor wie zijn trein in 2015 miste: momenteel is er nagenoeg geen Xinjiang wulfeniet meer op de markt te vinden. Rekening houdend met de uitgestrektheid van het terrein zou het mij echter sterk verwonderen moest er vroeg of laat geen nieuw materiaal meer opduiken. Gezien de moeilijke omstandigheden ter plaatse zit er ondertussen echter niets anders op dan geduldig te blijven wachten. Hopelijk niet op Godot...
